BİR DEMET HATIRA

11 Nisan 2016 Pazartesi

ARAŞTIRMACI,DERLEMECİ VE ORGANOLOG ABDURRAHMAN EKİNCİ'DEN

      ARAŞTIRMACI,DERLEMECİ VE ORGANOLOG ABDURRAHMAN EKİNCİ'DEN ;     '' TEKELİ'NİN DİLİNDEN TELİNDEN ''
      Eser iki ciltten oluşmaktadır.Burdur Valiliği İl Kültür Ve Turizm  Müdürlüğü Yayınlarındandır. Kültürümüze ışık tutacak yeni nesillerin geçmişimizle bağlarını güçlendireceğine inanıyorum..Değerli Büyüğüm Abdurrahman Ekinci'nin bu eserini kültürünü ,geçmişini öğrenmek isteyen tüm gençlerimize ve tüm kültür meraklılarına tavsiye ediyorum.


 (Sipsi) Terminolojisi

 13 Mar 2014  
 726 defa
Sipsili (Sipsi) Terminolojisi
Yöremiz folklorunun en önemli araştırmacılarından Organolog Araştırmacı Yazar Abdurrahman Ekinci, yöremize özgü bir müzik enstrümanı olan "Sipsili (Sipsi) Terminolojisi" başlıklı bir makale hazırladı.
Araştırmacı Yazar Abdurrahman Ekinci'nin daha önce yöremiz folkloru hakkında başka araştır-maları ve yayınlanmış kitapları var. Dileğimiz, başkaca konularda yaptığı araştırmaları ve yazılarını yayınlayabilmek.
S İ P S İ L İ (S İ P S İ)
TERMİNOLOJİSİ
Ö Z E T
Konuştuklarımız, düşündüklerimiz yazılı basına geçerken bütün hatalardan arınmış, defalarca süzgeçten geçirilmiş olmalıdır. Terminoloji yerinde kullanılmalıdır. Bir yöreden alıntı yapılırken, alan kişi çok çok dikkatli alıntı yapmalıdır. Volüme terimini radyo-televizyon tamircileri, radyo çalanlar, müzik sözlükleri yanılgısızca ortaya dökmüştürler. Sipsili (sipsi)'nin Türk Halk müziği çalgıları içinde en küçük nefesli saz olmadığını da, bu çalışmadaki fotoğraflar ortaya koymaktadır.
G İ R İ Ş
"Pınar baştan bulanır.
İner ovayı dolanır."(1)
Nedendir? Öyle derler. Balık baştan kokar derler. Hiç kimseyi hedef almıyorum. Sadece terminoloji yanlışına bakacağım. Hani öğünüyoruz ya: " Burdur teke yöresinin kültür başkentidir." Yalanda değil ha. Nefesli sazlarımıza bir bakalım. Çobandüdüğü, çığırtma, çifte, çift sipsili (sipsi), çam düdüğü, uyguncaklı düdük, kaval, borazan, zipci, zurna, sipsili (sipsi)bir solukta sayıverdik: bu kadar ötkü sazımızı. Bu bir zenginliktir. Hangi ulusta var ki bu zenginlik. Dileyen dönsün tarihte yaşamış uluslara baksın, dileyen 21. yüzyılda Asya Afrika, Amerika uluslarına baksın. Bu zenginliği devir alıp, torunlarımıza devir ederken terminolojik yanlışlar yapmadan, hatalara eksikliklere düşmeden devir etmemiz gerekmez mi?
Yazılı basında, yazılıp yayınlanan "Şu yöre çalgısı sipsi " başlıklı yazıya birlikte bakalım. "Sipsi, Türk Halk müziği nefesli çalgıları içinde en küçük ve tiz volüme sahip olan çalgılardan biridir." (Burdur –life Burdur Belediyesi kültür hizmetleri- Ak ajans –İzmir
Bu paragrafta yapılan bilime aykırı yanlışı, açalım bir bakalım. Önce şu küçük olayını irdeleyelim. Sonrada, suyun nereden bulandığını görelim. "Sipsi Türk Halk müziği nefesli çalgıları içinde en küçük çalgılardan biridir" (2)
Teke yöresinde (Burdur'da) Sipsilinin boyu çıkardığı karar sesine göre ayarlanır. Bizim küçük denen sazımızın boyu 10 cm den başlayarak 12, 15, 18 cm ye kadar yapılır. Türk nefesli çalgıları içinde sipsili ile aynı kalınlıkta ve daha ince olan buğday sapı sazı 3 cm, söğüt kabuğundan yapılan hottuk ise 4 cm boyundadır. Ağız kopuzu 4 cm uzunluğunda bir sazdır.
Eğer Türk-i sazlardan söz edecek olursak Türkmen Tüydüğü bizim sipsili (sipsi ) kalınlığında 3-4 cm boyunda bir sazdır.
Bulgar Türklerinin ağaçtan yapıp çaldıkları çift borulu sipsi 3-4 cm dir.
Yine Bulgar Türklerinin seramikten yapıp çaldıkları sipsinin boyu 8-10 cm dir.
Kırgızların seramikten yapıp çaldıkları 5-7 cm boyutlu sipsisi bir başka güzelliktedir.
Kimin, hangi sazın en küçük olduğunun yargısını sizlere bırakıyorum.
"Çıpçık, dığılı, (hububat sapından yapılan düdük) düdük."(3) Mahmut Ragıp Gazimihal da bize katılıyor.
Şimdi gelelim "Tiz volüme sahip olan çalgılardan biridir."(4) Müzik fizik, matematik tabanlı bir bilimdir. Sizi fiziğin katı kural ve kanunları içinde boğmadan konuyu bağlamaya çalışacağım.
"Ses titreşimlerden doğar. Aynı zamanda firekans arttığı zaman sesin ince (tiz) olduğunu, azaldığı vakit ise kalın (pes) olduğunu da anlayacağız.")
Sesin fizyolojik özellikleri:
1-Sesin kuvvetli veya zayıf olduğunu anlamaya yarayan "şiddet:"
2-Bir sesin kalın (pes)veya ince (tiz) olduğunu söylemeye yarayan "Yükseklik:"
3-Muhtelif aletlerden çıkan, aynı şiddet ve aynı yükseklikte iki sesin birbirinden ayırt edilmesini mümkün kılan "tını:"
Sesin kalın (pes) yâda ince (tiz) olduğunu yükseklik içinde bakacağız.
Sesin yüksekliği sadece frekansına tabidir. İnce sesler yüksek frekanslara tekabül ederler."(5)
"Frekans saniyedeki titreşim sayısıdır ve birimi "Hertz" dir (Hz). Düşük titreşimli sesleri kalın (bas)yüksek titreşimli sesleri ise inci (tiz algılarız."(6)
Şimdi dönelim "Tiz volüme" fizikte böyle bir kanun kural yoktur. İnce sesi, kalın sesi, volümü yaşamın içindeki insanlar nasıl algılıyor nasıl kullanıyorlar.
Adı : Aydın
Soyadı : Arıkan
Doğum yeri: Burdur/ Gıravgaz
Doğum tarihi : 1974
Baba adı : Ethem
Ana adı : Şerife
Tahsili : Yüksek okul
Mesleği (yapmakta olduğu iş): Radyo TV tamircisi
Volüme: Elektronik ses veren cihazların sesini azaltıp çoğalmasını sağlayan ses seviyesidir. Volüm sesin incelip kalınlaşmasında etken değildir.
Adı : Aziz
Soyadı ; Doğan
Doğum yeri : Tokat
Doğum tarihi : 1987
Baba adı :
Ana adı :
Tahsili ; Lise
Mesleği : Radyo TV tamircisi
Volüme: Potu (sesi) azaltan ve ya çoğaltan bir sayarlı dirençtir. Ayarlı direnci (potu) evimizde kullandığımız su musluğunun mekaniksel iç çalışma prensibine benzer. Pot, sesi inceltmez, kalınlaştırmaz da. Azaltır veya çoğaltır.
Adı : Orhan
Soy adı : Şenkan
Baba adı : Abdullah
Ana adı :Zeynep
Doğum yeri : Kozluca
Doğum tarihi ; 1979
Tahsile :Üniversite
Mesleği :Radyo TV. İletişim kurumcusu
Volüm: Ses seviyesidir. Seviye değişkenliğidir. Seviye değişirken ses alçalırda yükselir de. Volümü bir merdiven gibi düşünün; inilir de çıkılır da. Ses aynı tonda kalır. Ses tizleşmez de, pestleşmez de.
Volüme sözlükler neler diyor bir bakalım. "Tiz volüm" yerine oturmuşmudur, yoksa askıda mı kalmıştır. Diğer bir deyişle terminoloji kargaşası içinde bilimsel yanlışlıklar mı yapılmıştır.
Diyorum ki kendi kendime, yanlışları doğrultma merkezi misin? Hayır! Hayır! Öyle bir hastalığa tutulmadım.
"Volüme . (Fr) Hacim, büyüklük, genişlik,
Volüme sonore (Fr) Ses hacmi, ses büyüklüğü.
Volüme: ( Fr,İt, İn) Hacim, ses dolgunluğu"(7)
"Vo. Lu. Nous(vılu mınıs) Hacim, pek büyük
Vol. Ume ( volyum, yım) 1. Kitap cildi, bir cilt kitap, hacim, oylum,miktar.
Müz 2- Sesin azlığı veya çokluğu"(8)
"Volüme (Fr, İng, İt.) (Lot. Volunen)
Volüm. 1 (Alm. Stimmum tang,Lautstarke) Hacim; ses dolgunluğu, genişliği, gücü ."(9)
Burdur Salı pazarında (sebze pazarında) dolanıyordum; bir satıcı radyosunu açmış bangır bangır bağırtıyordu. Sordum ona:
-Bu radyonun sesini niye bu kadar açtın?
-Pazarın gürültüsünden duyabileyim diye.
-Şunun sesini azaltsan beni de duyarsın. Pazarcının eli radyonun üzerinde bulunan bir düğmeye ulaşmıştı bile. Düğme sola doğru (saat dönüş istikametinin tersine) çevirerek sesi azaltmıştı. O düğmeye baktığımda düğmenin altında volüm yazıyordu.
"Varamadığımız yer bizim değildir" diye bir özdeyişimiz vardır. Sazlarımızı sahiplenmez, sahibi olmazsak kaybolur gider.
Terminoloji kargaşası yanlışlığı, eksikliği, karışıklığı getirirken, öte yandan yok olmayı da davet eder. Sazlarımızın kendine has özelliklerini ve güzelliklerini korumak kurtarmak, geliştirmek zorunda değimliyiz?
Bir düşünce doğru ve ya yanlış olarak, yazıya geçince, bu düşünceyi alan kullanan çok oluyor.
"Sipsi Türk halk müziği nefesli çalgılar içinde en küçük ve tiz volüme sahip olan çalgılardan birisidir" (Murat Toraman- Yüksek Lisans tezi ) (Tez danışmanı Yar Doç. Dr. Gökten Ay) Aynı cümle, aynı sözcüklerle Murat Toraman tarafından ikinci defa kullanılıyor.
"Sipsi Türk Halk müziği nefesli çalgıları içinde en küçük, tiz volüme sahip olan çalgılardan biridir." Tanju Ozanoğlu –Kültür Bakanlığı Araştırma uizmanı- Geçmişten Geleceğe Burdur Halk Kültürü Sempozyumu: Aynı cümle, aynı sözcüklerle Tanju Ozanoğlu tarafından üçüncü defa kullanılıyordu.
Sayın Tanju Ozanoğlu, Sayın Murat Toraman "Sipsi Türk Halk müziği nefesli çalgıları içinde en küçük ve en tiz volüme sahip olan çalgılardan biridir." Cümlesini virgülüne bile dokunmadan almışlardır. Burdur da öyle yazıldıysa öyledir demişlerdir. Bizde diyoruz ki doğru zamanda, doğru mekânda doğru bilgilere ulaşmalıydılar. Körden kılavuz olmaz; gerçekliğini bilmeliydiler Yanlış ata oynamak kaybettirir.
Sayın Tanju Ozanoğlu, Sayın Murat Toraman bilimsel birer davranış göstererek kendilerini temize çıkarmalıdırlar. Konuyu da aydınlığa kavuşturmalıdırlar.
S O N U Ç
"Sipsi Türk Halk müziği nefesli çalgıları içinde en küçük ve tiz volüme sahip olan çalgılardan biridir" ifadesi tamamen bilimsel etik kurallarına aykırıdır. Bu ifade tamamen yanlıştır. İşte, bu tanımlama ve ifade, ileride tamiri zor yaralar açmıştır. Bu yanlış tanımlama ve ifade, bilimsel bildirilere girmiş ve hatta; yüksek lisans tezlerinde de karşılaşılmaktadır.
Sipsili (sipsi ) tiz bir ses alanına sahiptir. Sipsili tiz sesli bir ötkü sazıdır. Tizlik pestlik sesin yüksekliğine bağlıdır. Volümle yan yana kullanılamaz. Volümle karıştırılamaz. Volüme, sesin fiziksel bir değişime uğramadan iletildiği dış ortama; fazla –az, kısık- çok, ses ayarıdır. Diğer bir deyişle volüme, hacim, büyüklük, genişliktir ses hacmi, ses büyüklüğüdür.
K A Y N A K L A R
1- Anonim Halk Türküsü
2-Burdur Life –Burdur Belediyesi kültür hizmetleri –Ak ajans -İzmir
3-Mahmut Ragıp Gazimihal -Türk nefesli çalgıları (Türk Ötkü çalgıları) –Ankara -1975 sayfa: 34
4-Burdur Life
5-Prof M. J. Le Moine, Prof Dr Celal saraç Prof. Dr. M. A. Blanc Genel ve denel fizik Sayfa:101-133-134-137
6-A.G. E.
7-Ahmet Say – Müzik Ansiklopedisi –Cild:3 Ağustos 2000 Sayfa:594
8- İngilizce Türkçe Sözlük- Redhouso sözlüğü Redhouse yayın evi Türkiye İstanbul1975 Sayfa:1108
9- Müziği Anlamak-AnsiklopedikMüzik Sözlüğü –Pan yayıncılık-2003 İstanbul Sayfa 665
K A Y N A K K İ Ş İ L E R
1-Aydın Arıkan
2-Aziz Doğan
3-Orhan Şenkan
4- Pazarda radyo çalan Ali
 Kaynak: Burdur Gazetesi
 Alıntılar Araştırmacı,Derlemeci ve Organolog Abdurrahman EKİNCİ bilgisi dahilindedir..

Hiç yorum yok: